Mãn kinh và bốc hỏa ở phụ nữ

Menopause là thuật ngữ tiếng Anh nói về tình trạng mãn kinh ở phụ nữ, giai đoạn diễn ra hàng loạt các biến đổi liên quan đến nội tiết, tâm sinh lý. Và tuy không phải bệnh lý nhưng mãn kinh là lúc cơ thể tạo ra những yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Đôi nét về mãn kinh

Y học định nghĩa mãn kinh là một năm không có kinh. Đây là biến đổi thông thường và lâu dài, nó bắt đầu ngay từ tuổi 30 - 40 và kéo dài đến tuổi 50 - 60. Nếu sau 1 năm không có kinh tự nhiên thấy có máu là dấu hiệu không bình thường nên đi khám và tư vấn bác sĩ ngay.

Tuổi mãn kinh tại Mỹ là 51 nhưng cũng có người sớm hơn, bình quân trong độ tuổi 45 - 55. Mãn kinh tạo ra những hội chứng lạ, nhất là bốc hỏa, gây nóng bừng từ ngực lên vai, cổ, đầu, gây khó chịu, mệt mỏi. Mồ hôi thoát ra nhiều rồi khô đi làm cho da tổn thất nhiệt, khiến cơ thể ớn lạnh, mệt mỏi và uể oải. Cơn bốc hỏa có thể kéo dài từ 30 giây đến 30 phút, thường gặp nhất khoảng 2 - 3 phút. Tần suất cũng không đồng nhất, có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào, cả ngày lẫn đêm, có thể trong một vài năm hoặc có người lại không hề có triệu chứng này. Mãn kinh được chia thành hai giai đoạn là kỳ tiền mãn kinh (premenopause) và hậu mãn kinh (postmenopause).

Ảnh minh họa

Nguyên nhân gây bốc hỏa

Theo thống kê thì có tới 75% số phụ nữ Mỹ có hiện tượng này. Về nguyên nhân, cho đến nay khoa học cũng chưa hiểu hết, trong đó có nguyên nhân dao động hoóc-môn estrogen trong não phụ nữ trước khi mãn kinh xảy ra. Khi bốc hỏa cơ thể nóng bừng, mồ hôi toát ra nhưng nhiệt độ cơ thể lại không thay đổi, riêng nhiệt độ da lại tăng tới 4 - 70C  sau đó nhiệt độ da lại trở lại bình thường. Thời gian bốc hỏa tồn tại khoảng vài năm nghĩa là khi estrogen còn dao động thì cơ thể còn bị bốc hỏa. Nói chung sau khi mãn kinh, bốc hỏa thường tự mất trong thực tế có người vẫn còn rơi rớt hiện tượng này trong nhiều năm.

Muốn giảm bốc hỏa, không nên hút thuốc, giảm cân, năng luyện tập, giảm stress, tránh dùng đồ ăn thức uống có chứa chất kích thích cao dễ gây bốc hỏa như thực phẩm cay nóng, cà phê, rượu bia... Nếu không đỡ nên áp dụng liệu pháp hoóc-môn. Đây là liệu pháp lợi - hại song hành vì vậy cần tư vấn kỹ trước khi điều trị.

Những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn sau mãn kinh

Ngoài các dấu hiệu dễ nhận biết như giảm khả năng sinh sản, biến đổi âm đạo, rối loạn giấc ngủ, thay đổi bề ngoài, thay đổi tính khí, mãn kinh có thể tạo ra những yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe do sự suy giảm estrogen và progesterone.

Ảnh hưởng đến sức khỏe da: ở nhóm phụ nữ mãn kinh, da là nơi bị ảnh hưởng nhiều nhất, đặc biệt là sự đàn hồi của da giảm mạnh. Sự lão hóa da nhiều hay ít còn có yếu tố di truyền. Ví dụ những người sinh ra trong gia đình cha mẹ có làn da tốt thì bản thân họ cũng được hưởng vẻ đẹp này. Ngược lại, sinh ra từ gia đình mắc chứng nhăn da thì bản thân lại càng bị ảnh hưởng, nhất là giai đoạn mãn kinh do thay đổi estrogen. Ngoài ra, sức khỏe da còn ảnh hưởng bởi môi trường như ánh nắng mặt trời thói quen hút thuốc, ăn uống thiếu khoa học, ít vận động. Phụ nữ mãn kinh nếu dùng liệu pháp hoóc-môn cũng có tác dụng tích cực nhưng liệu pháp này hiện đang tranh cãi vì lợi hại song hành. Người mắc bệnh rối loạn tuyến giáp, đái tháo đường nếu mãn kinh làn da cũng chóng bị lão hóa.

Rụng tóc: khi mãn kinh phụ nữ thường mắc chứng rụng tóc. Lý do, hoóc-môn nam tính suy giảm chức năng gây ảnh hưởng đến tóc, tuy nhiên mức độ rụng tóc của phụ nữ khác với đàn ông. Ngoài thay đổi hoóc-môn còn nhiều nguyên nhân khác trong đó có lý do mắc bệnh, đặc biệt là bệnh đái tháo đường, tuyến giáp, bệnh stress hoặc do việc chăm sóc tóc không đúng quy cách.

Mãn kinh sớm và rủi ro bệnh tim mạch: tạp chí Menopause của Mỹ số ra mới đây đã công bố một nghiên cứu do các chuyên gia ở viện y học Mỹ (NIH) ở 2.500 phụ nữ có nguồn gốc, địa bàn sinh sống khác nhau và phát hiện thấy mãn kinh tuổi 46 thì có rủi ro mắc bệnh tim mạch vành và đột quỵ cao so với nhóm mãn kinh ngoài 50, bất kể mãn kinh tự nhiên hoặc cắt bỏ buồng trứng. Cụ thể, khi nghiên cứu trên kết thúc có 28% số phụ nữ mãn kinh, kể cả tự nhiên lẫn cắt bỏ buồng trứng mắc bệnh tim vành và đột quỵ. Do chưa có điều kiện tìm ra nguyên nhân cụ thể, song các nhà khoa học đã khuyến cáo nhóm phụ nữ mãn kinh sớm nên tư vấn bác sĩ để biết trước tình trạng sức khỏe của mình để can thiệp sớm.

Loãng xương: sau mãn kinh, cơ thể bị suy giảm canxi xương dẫn đến loãng xương, xương giòn và dễ gãy. Vì vậy giai đoạn này phụ nữ rất cần bổ sung khoáng chất canxi với mức 1.200 - 1.500mg mỗi ngày và vitamin D từ 400 đến 800 IU (đơn vị quốc tế)/mỗi ngày.

Són tiểu: do mô vùng âm đạo và niệu đạo bị suy giảm đàn hồi, nên phụ nữ mãn kinh dễ bị són tiểu  mỗi khi ho, hắt hơi hay cười to.

Tăng cân: do tốc độ chuyển hóa của cơ thể giảm, năng lượng dư thừa nhiều nên tuy ăn ít vẫn tăng cân Giải pháp: nên ăn uống cân bằng khoa học, chia nhỏ bữa, tăng cường rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu chất xơ, tăng cường luyện tập để duy trì trọng lượng cơ thể ở ngưỡng hợp lý.

KHẮC NAM