Sự sinh sản hỗ trợ

Sự sinh sản hỗ trợ là thuật ngữ nói lên những cặp vợ chồng không thể sinh ra những đứa trẻ mà phải có bàn tay kỳ diệu của y học giúp đỡ, có thể giúp từ ông bố hay giúp từ những bà mẹ, hay cả hai.

Sự hỗ trợ sinh sản được bắt đầu từ những bước ban đầu với sự hỗ trợ đơn giản như kích thích cho trứng rụng hay giải phóng sự bít tắc của đường đi của ống dẫn tinh hay ống dẫn trứng, đến việc lấy trứng từ buồng trứng hay lấy tinh trùng từ mào tinh ra ngoài cơ thể sau đó được xử lý và nuôi cấy trong điều kiện phòng thí nghiệm, để rồi tạo phôi và nuôi cấy phôi, sau đó phôi được hình thành và cấy trở lại trong buồng tử cung của người vợ. Sự phát triển và làm tổ của phôi và phát triển của thai sau đó diễn ra tương tự như có thai tự nhiên.

Ảnh minh họa

Tại sao có sự hỗ trợ sinh sản?

Muốn tạo ra một cơ thể con người phải hội đủ tinh trùng khỏe mạnh của người cha và trứng khỏe mạnh của người mẹ. Đây là bước đầu cần đủ, bước thứ hai, có sự giao hợp, khi tinh trùng được phóng thích từ dương vật của người đàn ông vào trong âm đạo của người phụ nữ, quá trình được tiếp nối tinh trùng sẽ bơi qua cổ tử cung vào tử cung rồi đi đến 1/3 ngoài cửa vòi trứng, để từ đây gặp gỡ kết duyên “cô trứng”. Cô này được sinh ra vào ngày thứ 14 của chu kỳ kinh, sau khi được thoát ra từ nang trứng chín và được các tua của vòi trứng hứng được đưa về. Sang bước thứ ba, sau khi “anh tinh trùng” sánh duyên cùng “cô trứng” để tạo ra một thế hệ mới gọi là trứng đã thụ tinh, với ban đầu là một tế bào của cha và một tế bào của mẹ, tạo ra hai tế bào của con, tiếp tục phát triển theo cơ chế gián phân, để hình thành lên phôi thai, cùng lúc đó trứng thụ tinh di chuyển vào buồng tử cung để làm tổ và phát triển thành thai nhi với thời gian 270 ngày. Đó là ba bước cơ bản để sự sinh sản tự nhiên xảy ra.

Một khi vì một nguyên nhân nào đó bị trục trặc ở bước đầu, bước hai và bước thứ ba hay cả hai hoặc ba bước trên đều bị bất thường thì quá trình sinh sản sẽ không thành công mang lại kết quả được. Ta gọi là vô sinh. Như vậy, phải có sự hỗ trợ sinh sản, có nghĩa là khi những cặp vợ chồng bị vấn đề ở bước nào hay toàn bộ ba bước, y học sẽ can thiệp vào.

Hỗ trợ sinh sản ở người chồng

Bình thường người chồng phải có đủ lượng tinh trùng trong tinh dịch đồ, theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới. Một mẫu xét nghiệm được cho là tinh dịch đồ bình thường khi tinh dịch có thể tích từ 2 - 6ml, số lượng tinh trùng tối thiểu là 20 triệu/ml tinh dịch, thông thường lượng tinh trùng dao động từ 20 - 250 triệu/ml, hình dạng bình thường của tinh trùng phải trên 60%.

Những nguyên nhân có thể gây ra làm ảnh hưởng đến tinh trùng hay không có tinh trùng, như: tinh hoàn trong ổ bụng, tinh hoàn ẩn, tinh hoàn không xuống bìu, giãn tĩnh mạch tinh. Tùy theo nguyên nhân mà ta có cách điều trị, như: phẫu thuật chuyển tinh hoàn đến vị trí xuống bìu ở các nguyên nhân trên. Ngoài ra các nguyên nhân khác, tiền căn bị bệnh quai bị có biến chứng ở tinh hoàn, không có tinh hoàn do bẩm sinh hay mắc phải. Trong các nguyên nhân sau chúng ta nên xin tinh trùng và làm thụ tinh trong ống nghiệm.

Trong những trường hợp không tìm ra được nguyên nhân mà xét nghiệm tinh dịch đồ kết luận là thiểu năng tinh trùng, hay nguyên nhân rối loạn cương. Vợ chồng không có khả năng sinh sản tự nhiên, đồng thời người vợ bình thường. Ta có thể áp dụng biện pháp hỗ trợ bằng cách bơm tinh trùng vào buồng tử cung của người vợ sau khi tinh trùng đã được lọc rửa, thủ thuật này có tên IUI. Thủ thuật thực hiện bằng cách đưa một catheter rất nhỏ, mềm, mảnh đi qua cổ tử cung và bơm tinh trùng đã lọc rửa vào buồng tử cung vào thời điểm trứng rụng. Kết quả thành công có thụ thai 15 - 20% cho một chu kỳ.

Hỗ trợ sinh sản ở người vợ

Trong nguyên nhân không rụng trứng, biện pháp hỗ trợ kích thích cho rụng trứng bằng thuốc, tùy theo mức độ mà bác sĩ sẽ dùng thuốc hỗ trợ kích thích buồng trứng, bao gồm Clomiphen, hCG, GnRH agonist kết hợp gonadotrophins theo các phác đồ.

Nguyên nhân không rụng trứng có thể gặp trong buồng trứng đa nang thể nặng, khi mà vỏ bao của buồng trứng quá dày, làm cho trứng không có khả năng thoát ra ngoài. Biện pháp hỗ trợ bằng cách đốt điểm buồng trứng qua nội soi ổ bụng, nhằm phá vỡ vỏ bao dày từ đó giúp hiện tượng rụng trứng xảy ra theo mỗi chu kỳ kinh.

Trong thực tế, nguyên nhân vô sinh thứ phát thường hay gặp ở những cặp vợ chồng đã sinh một lần, đã từng có thai, có thể thai ngoài tử cung hay thai trong tử cung nhưng vì lý do mà bỏ thai, sau 3 - 5 năm sau muốn có thai lại nhưng không có khả năng có thai. Ta gọi là vô sinh thứ phát, hay vô sinh II. Nguyên nhân thường gặp nhất là viêm dính tử cung và hai phần phụ do vi trùng, làm cản trở sự di chuyển của tinh trùng và sự di chuyển của trứng thụ tinh. Biện pháp hỗ trợ sinh sản: dùng thuốc kháng sinh và kết hợp biện pháp gỡ dính bằng nội soi buồng tử cung kết hợp nội soi ổ bụng gỡ dinh, mục đích làm thông thương đường sinh dục, giúp cho khả năng thụ thai thành công.

Sau các biện pháp hỗ trợ đơn giản trên mà thất bại, với các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản nhằm giúp tăng khả năng sinh sản cho các cặp vợ chồng vô sinh như thụ tinh trong ống nghiệm, IVF viết tắt (In vitro fertilization). Đây là kỹ thuật cho trứng và tinh trùng kết hợp với nhau trong phòng thí nghiệm, sau đó phôi hình thành sẽ được chuyển trở lại vào buồng tử cung của người vợ. Quá trình phát triển của phôi và thai sẽ diễn ra hoàn toàn bình thường trong tử cung của người mẹ. Tỉ lệ thành công của mỗi chu kỳ là 25 - 30%.

Một kỹ thuật mới được ra đời đó là kỹ thuật tiêm tinh trùng vào bào tương trứng viết tắt ICSI (intracytoplasmic sperm injection), nhằm khắc phục tình trạng tỉ lệ thụ tinh thấp hoặc không thụ tinh khi thực hiện IVF, do bất thường quá trình thụ tinh hay chất lượng tinh trùng kém. Vì trong kỹ thuật IVF để tinh trùng kết hợp tự nhiên với trứng trong môi trường nhân tạo, người ta phải cần đến một số lượng tinh trùng lớn cả hàng trăm nghìn tinh trùng để thụ tinh một trứng. Với kỹ thuật ICSI này người ta có thể tạo một hợp tử hoàn chỉnh bằng một trứng và một tinh trùng duy nhất. Kỹ thuật này cho tỉ lệ thụ tinh cao và an toàn. Kỹ thuật ICSI hiện nay có thể thực hiện với tinh trùng tươi hoặc sau khi trữ lạnh, tinh trùng trong tinh dịch hoặc tinh  trùng sinh thiết từ mào tinh và tinh hoàn. Nhờ đó, một số trường hợp  các cặp vợ chồng vô sinh do ông chồng không có tinh trùng, vẫn có con bằng cách mổ để tìm tinh trùng trong tinh hoàn hoặc mào tinh hoàn. Đối với trứng, kỹ thuật chọc hút trứng được thực hiện dưới hướng dẫn của siêu âm đầu dò âm đạo. Một cây kim chọc hút dài sẽ được đưa vào âm đạo, đâm xuyên qua cùng đồ để đi đến 2 buồng trứng và chọc hút các nang noãn. Dịch hút sẽ được soi dưới kính hiển vi để tìm trứng.

BS.CKII. NGUYỄN HỮU THUẬN